مسجد جامع کبیر یزد

مسجد جامع به شیوه یک ایوان در دل کویر یزد می باشد و در طی حدود 100 سال و سه دوره بنا شده است.  با قدمتی 900 ساله از باشکوه ترین، مهمترین و تاریخی‌ترین مسجد ایران است. بدون تردید بنای این مسجد از شاهکارهای هنر معماری ایران محسوب می شود و دارای بناهای زیبا و معماری منحصر به فردی است.

تاریخچه مسجد جامع کبیر یزد

مسجدی با بلندترین مناره ها در جهان و یکی از بی نظیر ترین و مهم ترین جاذبه های گردشگری ایران است. که همچون نگینی در شهر یزد می درخشد. مسجد جامع یزد در دوره‌های مختلف تاریخی مورد تجدیدسازی و توسعه قرار گرفته است و امروزه یکی از مقاصد گردشگری مهم در یزد محسوب می‌شود. در متون تاریخی با عناوینی چون مسجد جمعه ی شهرستان، مسجد جامع عتیق، مسجد جمعه قدیم و … از آن یاد شده است.

مسجد جامع یزد در سال ۱۲۷۷ هجری قمری توسط سلطان رکن الدین ساخته شده است. این مسجد در ضلع غربی خیابان امام خمینی واقع شده و بانی آن امیرالدوله کالنجار اولین امیر کاکویی در سده پنجم هجری مربوط به حکومت آل مظفردر قرن هشتم و نهم هجری قمری  بوده است. اصلی ترین بخش های هنر معماری بی نظیر ایران در گچکاری شبستان، صحن، گنبد، کاشیکاری و منار های برافراشته آن جلوه گر است.

زیباترین بخش این بنا را می توان مجموعه ایوان و گنبدخانه و فضای پیرامون آن نام برد.  اما بنای کنونی مسجد در سده هشتم هجری توسط سید رکن الدین محمدقاضی بازسازی و مرمت شده است. مساحت زیربنای مسجد برابر با 9800 متر مربع است و 500 مترمربع آن شامل کاشی ها و کتیبه ها می باشد. طول مسجد جامع یزد برابر با 104 متر و عرض آن 99 متر است و هفت ورودی دارد. این هفت ورودی به چند کوچه و راه های خروجی متصل می شود.

مسجد جامع یزد در واقع ترکیبی است از سه مسجد که در دوره های تاریخی گوناگون شکل گرفته اند. برخی معتقدند در دوران پیش از اسلام  در این محل آتشکده ای برپا بوده که تا دوران بعد از اسلام نیز برقرار بوده است. این بنا پایه های آن در عصر ساسانی بنا نهاده شده، بعد از اسلام در دوره ایلخانی و تیموری بصورت مسجد تکمیل شده است. این پیشینه ی غنی تاریخی و فرهنگی در کنار معماری دیدنی و تزئینات با شکوه مسجد آن را به یکی از زیباترین مساجد تاریخی در ایران بدل کرده است. این بنا شامل یک ایوان رفیع گنبدخانه، دو شبستان تابستانه در طرفین، دو گرمخانه در ضلع شرقی و غربی، یک صحن وسیع مستطیل شکل و دو سردابه (پایاب) است. شش در ورودی در اضلاع مختلف بنا قرار دارد که ورودی اصلی آن در ضلع شرقی است و یک سردر رفیع دارد که بر فراز آن دو مناره استوار شده است.

این بنا به لحاظ خوابیدگی گنبد سر در رفیع و بلند همچون کاشیکاری منحصر به فرد شهرت دارد. این سردر زیبا با کتیبه ها و تزئینات کاشی معرق و نقوش گره چینی و اسلیمی تزئین شده است. ورودی شرقی به یک هشتی با سقف گنبدی گشوده می شود. که به خاطر وجود کتیبه های سنگی و کاشی آن را موزه کتیبه ها می خوانند. دور تا دور صحن را رواق هایی با طاق های گشوده محصور کرده اند که بر زیبایی صحن افزوده اند. گنبد زیبای مسجد از نوع دو پوسته ی پیوسته است که بر آن نقش گل صابونکی معلقی با ظراف اجرا شده و بر ساقه ی آن عبارت( الملک الله) به خط کوفی تکرار شده است.

دو  مناره مسجد از الحاقات دوره صفوی است. مسجد جامع دارای حیاطی بزرگ با باغچه‌ها و چشمه‌ها است که جلوه‌ی زیبایی به این مکان می‌بخشد. علاوه بر زیبایی‌های معماری، مسجد جامع یزد نقش مهمی در زندگی مردم این شهر و همچنین در انتشار اسلام و فرهنگ ایرانی داشته است. مسجد جامع یزد یکی از جاذبه‌های گردشگری مهم در ایران است که علاوه بر ارزش تاریخی و معماری، ارزش مذهبی و فرهنگی نیز دارد. این مکان برای برگزاری نمازها و مراسم دینی، تحصیلات دینی و تبلیغات اسلامی مورد استفاده قرار می‌گیرد. هر ساله با نزدیک شدن اربعین حسینی اهالی محله مسجد جامع یزد با حضور و همراهی مهمانان و توریست ها پوش بزرگ این مسجد را نصب می کنند.

در روز اربعین مسجد جامع، میزبان هیئت های عزاداری یزد است. زیبا ترین بخش بنای مسجد جامع مجموعه ی ایوان گنبدخانه و فضای اطراف آن است. نمای ایوان بلند با مجموعه ای از تزئینات کاشی معرق و نقوش اسلیمی و گیاهی و گره چینی پوشیده شده که همراه با آجر های ضربی نقوش معرقی و کتیبه های کاشی معرق با خط کوفی بنایی مجموعه ای درخور تحسین آفریده شده است .ازاره ی ایوان و گنبدخانه با کاشی های شش ضلعی آبی رنگ پوشیده شده که وسط هرکدام با ترنج های کاشی معرق تزئین شده است. محراب اصلی واقع در گنبدخانه با کاشی معرق و کوفی بنایی و کتیبه آجر ضربی مجموعه ای بدیع و خیره کننده افریده که تحسین هر بیننده ای را بر می انگیزد بازدید از این مسجد می‌تواند تجربه‌ی بی‌نظیری برای بازدیدکنندگان باشد.

برج ساعت مسجد جامع یزد که دقیقا در مقابل بنای کهن و تاریخی مسجد جامع این شهر واقع شده و در قاب تصویر اکثر گردشگران شهر یزد جای دارد.برج ساعت مسجد جامع یکی از جاذبه های زیبای گردشگری در یزد به شمار می رود که کمتر کسی با آن آشنایی دارد. در کنار مسجد جامع بقعه سید رکن الدین به عنوان ارزشمندترین آثار معماری و اماکن مذهبی یزد که در خیابان مسجد جامع قرار گرفته و ضمن نزدیکی به این مسجد پرآوازه از مهم ترین آثار تاریخی و جاهای دیدنی استان یزد به شمار می رود. بقعه سید رکن الدین شکوه معماری در یزد. با گذر از ایوان وارد سومین بخش  یعنی فضای چهار ضلعی زیر گنبد می شویم.

دست توانمند معماران این دیار، گنبد را با گوشه سازی های متعدد از هشت ضلعی به شانزده ضلعی بر روی بنا قرار داده اند.گنبد این مجموعه، از نوع دو پوسته پیوسته و به شکل شبدری است که به انواع کاشی های معرق به رنگ سفید، آبی فیروزه ای و لاجورد مزین گشته است. همچنین نورگیر های آجری مشبکی در اطراف گنبد قرار گرفته و آرایه ها و اجزای تزئینی بسیاری در آن به کار رفته است.باید اشاره کرد که به دلیل بهره مندی گنبد از سبک معماری دوران آل مظفر، دو مرحله سفت کاری و تزئینات روی آن انجام شده و گنبد زیبایی را ایجاد کرده است.